GÓRECKI, Mikołaj Piotr - Trio Titanic op. 38 na klarnet, róg i fortepian

Twierdzenie, że muzyka może coś wyrażać pozostaje sporne, ale użyte w tytule słowo „Titanic” ma tak silną konotację kulturową, że już na wstępie trudno o brak określonych skojarzeń. Co więcej, Górecki część drugą – Quasi una burlesca. Vivace – opatrzył podtytułem „Don't you hear the band playing? (nie słyszysz jak gra orkiestra?)”; słowa te miał wypowiedzieć jeden z pasażerów transatlantyku na godzinę przed jego zatonięciem. I konsekwentnie część środkowa tria utrzymana jest w tanecznym charakterze (kompozytor wykorzystał rytmy fokstrota i ragtime'u). Poprzedza ją rozkołysane, śpiewne Lento espressivo, z szeroko zakrojonymi, dialogującymi partiami instrumentów dętych. Z czasem płynna narracja zostaje jednak wstrzymana, a z „bezkresu muzycznego oceanu” wyłaniają się niepokojące i zapewne nieprzypadkowe dysonujące współbrzmienia (tryton) i zwroty z charakterystyczną repetycją, która od wieków przywodzi na myśl beethovenowski motyw losu. Elementy te – potraktowane w zakończeniu części pierwszej sygnałowo – rozwinięte zostają w dramatycznej części trzeciej, zarówno w jej pierwszym ogniwie: rozbieganym, utrzymanym w formie quasi-ronda Agitato, jak i w wieńczącym całość, oszczędnym w środkach Lamentoso. Refleksyjny, chwilami dość ponury nastrój finalnego przebiegu być może tłumaczy fakt, iż komponując utwór, Górecki był pod wrażeniem wiersza Tytanik (1912) z tomu Kroniki Czesława Miłosza, który sam noblista skomentował następująco: „Tytanik, koniec ery? Czy dlatego, że nie ma już poczucia bezpieczeństwa? Że nic nas nie chroni, ani pieniądz, ani przebieranie się co wieczór do obiadu, ani zapach cygar, ani Postęp? Ani obyczaj, ani grzeczna i oddana służba, ani greka i łacina w szkole, ani prawo, ani kościoły, ani nauka, nic. A czy kiedykolwiek coś chroniło?”.

Trio Titanic powstało w 2013 roku na zamówienie Towarzystwa Muzycznego im. Karola Szymanowskiego dzięki dofinansowaniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu „Zamówienia kompozytorskie”. Prawykonanie miało miejsce 24 lipca tego samego roku w Zakopanem w ramach XXXVI Dni Muzyki Karola Szyma- nowskiego. Utwór wykonany został przez Trio Śląskie: Romana Widaszka, Tadeusza Tomaszewskiego i Joannę Domańską, którym jest dedykowany.